Sản xuất rau an toàn theo mô hình kinh tế hữu cơ tuần hoàn
đang mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nông dân xã Yên Lương (Ý Yên).
Từ niềm vui mới trên những cánh đồng...
Thực tiễn thời gian qua, tỉnh ta triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới gắn với thực hiện Nghị quyết 27-NQ/TU, ngày 17-7-2014 về tăng cường lãnh đạo việc thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành Nông nghiệp Nam Định theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững giai đoạn 2014-2020 đã cho thấy, việc tích tụ, tập trung ruộng đất đã diễn ra ở nhiều nơi, tạo tiền đề và góp phần thúc đẩy tái cơ cấu ngành Nông nghiệp theo hướng sản xuất nông sản hàng hóa, tăng giá trị thu nhập trên từng đơn vị diện tích; đồng thời giúp người nông dân làm giàu ngay trên đồng đất quê hương mình.Chủ động nắm bắt chủ trương khuyến khích tích tụ, tập trung ruộng đất để sản xuất tập trung, anh Nguyễn Văn Hưng ở thôn Trung Cấp, xã Tam Thanh (Vụ Bản) đã phối hợp với Ban chi ủy Chi bộ thôn, HTX Dịch vụ Nông nghiệp, Hội Nông dânxã Tam Thanh vận động bà con cho anh thuê lại diện tích ruộng của gia đình để hình thành vùng sản xuất quy mô lớn. Sau một thời gian thuyết phục, vận động, hơn 250 hộ ở 02 thôn Trung Cấp và Du Duệ đã đồng ý chuyển giao hơn 10ha ruộng cho anh sản xuất lúa thương phẩm. Anh Hưng cho biết: Vụ mùa năm 2021 là vụ thứ 12 liên tiếp tôi gieo cấy trên vùng đất tập trung này. Thực tế, việc chuyển nhượng, góp đất nông nghiệp hình thành nên những cánh đồng lớn đã tạo nhiều thuận lợi cho sản xuất. Toàn bộ diện tích tôi gieo cấy bằng giống lúa Bắc thơm số 7 kháng bạc lá là giống lúa có giá trị hàng hóa cao, đang được thị trường ưa chuộng. Nhờ được gieo cấy “đồng trà, cùng giống” trong khung thời vụ tốt nhất và chăm sóc đúng quy trình kỹ thuật nên năng suất lúa luôn ổn định; toàn bộ lúa thương phẩm được Công ty TNHH Toản Xuân thu mua với giá bán theo hợp đồng thỏa thuận. Vụ xuân năm 2021, năng suất lúa bình quân đạt 160 kg/sào, với giá bán là 82 nghìn đồng/kg, sau khi trừ chi phí đã mang lại nguồn lãi hơn 500 nghìn đồng/sào, cao gấp hơn 2 lần so với cấy đại trà… Tại xã Liên Bảo (Vụ Bản) gia đình chị Trần Thị Luyến ở xóm 3, thôn Định Trạch được nhiều người nhắc đến là một trong những nông dân có nhiều ruộng nhất vùng với quy mô hơn 17ha. Nhờ có tư liệu sản xuất, mạnh dạn đầu tư, áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật, liên kết với Công ty TNHH Toản Xuân sản xuất lúa theo chuỗi giá trị. Nhờ đó, gia đình chị đã có thu nhập bình quân hàng năm từ 300-350 triệu đồng. Không chỉ làm giàu cho bản thân mà chị Luyến còn giúp nhiều hộ khác trong thôn có thu nhập ổn định thông qua việc làm ăn với gia đình chị và doanh nghiệp.
Về xã Yên Cường (Ý Yên), điều dễ nhận thấy nhất trong sản xuất nông nghiệp là xã đã hình thành rõ nét những vùng sản xuất giống lúa rộng 35ha; vùng sản xuất lạc thương phẩm, lạc giống rộng 32ha; vùng sản xuất rau an toàn rộng 20ha và vùng sản xuất khoai tây thương phẩm quy mô 25ha. Đồng chí Nguyễn Văn Dự, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX sản xuất, kinh doanh nông nghiệp Nam Cường cho biết: Trước đây, ruộng đất manh mún khiến bà con sản xuất rất khó khăn, giá trị thu nhập không cao. Từ năm 2010 đến nay triển khai thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, xã đã quy hoạch vùng sản xuất tập trung, một số bà con chuyển đổi ngành nghề, nhường ruộng cho HTX đầu tư cải tạo thành những cánh đồng lớn sản xuất rau màu theo công nghệ Nhật Bản và hình thành chuỗi liên kết từ sản xuất đến sơ chế, bảo quản và tiêu thụ nông sản, góp phần tăng thu nhập cho người dân và khẳng định vai trò của HTX trong phát triển kinh tế nông nghiệp ở địa phương. Nhờ đó đến nay, HTX đã có 3 loại rau, gồm: rau muống, dưa chuột và đậu bắp đã được UBND tỉnh cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn sản phẩm OCOP hạng 3 sao và 5 sản phẩm rau vụ đông gồm: Bắp cải, cải bó xôi Nhật, khoai tây, xu hào và cải ngọt đang tích cực phấn đấu đạt chuẩn sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Hiện, trung bình mỗi ngày HTX Nam Cường phối hợp với Hiệp hội Nông sản sạch Nam Định, Công ty TNHH Green (thành phố Nam Định) và một số đại lý, cửa hàng, bếp ăn tập thể tại Khu công nghiệp Bảo Minh (Vụ Bản) sơ chế, đóng gói và xuất bán từ 03-04 tạ rau, củ các loại. Theo tính toán của HTX trung bình 01 sào trồng rau ăn lá cho thu nhập từ 6-8 triệu đồng trong thời gian 45 ngày; còn các loại bí xanh, bắp cải, dưa chuột thì cho thu nhập từ 10-12 triệu đồng/sào trong thời gian 90 ngày. Sản xuất theo quy trình an toàn, có liên kết bao tiêu sản phẩm, ước tính cho thu khoảng 100-120 triệu đồng/ha (đối với cây trồng 1 lứa, trong 90 ngày); đối với cây trồng 2 lứa (45 ngày/lứa) thì cho thu khoảng từ 150-170 triệu đồng/ha.
Đến xu hướng tất yếu trong phát triển sản xuất nông sản hàng hóa!
Có thể khẳng định, từ chủ trương “trúng, đúng và phù hợp” trong việc đẩy mạnh thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành Nông nghiệp của Tỉnh ủy, UBND tỉnh và những cơ chế, chính sách phù hợp của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, sự nỗ lực của các doanh nghiệp và hộ nông dân, việc tích tụ, tập trung ruộng đất đã diễn ra ở nhiều địa phương với nhiều hình thức, tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp của doanh nghiệp, HTX và hộ cá thể phát triển. Tỉnh ta đã hoàn thành việc lập các quy hoạch nông nghiệp, nông thôn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 ở cấp tỉnh và xã; 100% số xã, thị trấn đã công khai các quy hoạch; nhiều xã đã cắm mốc chỉ giới và từng bước tổ chức thực hiện các quy hoạch đã được duyệt. Trên cơ sở đó, các địa phương đã quy hoạch được nhiều vùng “cánh đồng lớn” để sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung. Hết năm 2021, toàn tỉnh hình thành được 458 cánh đồng lớn ổn định với quy mô từ 30ha trở lên, trong đó có 12 cánh đồng liên kết chuỗi giữa hộ nông dân, HTX dịch vụ nông nghiệp với doanh nghiệp. Hiệu quả sản xuất từ các mô hình cánh đồng lớn và mô hình liên kết đều tăng từ 15-20% so với cách làm cũ. Việc tích tụ ruộng đất để phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung được tỉnh quan tâm, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân thực hiện. Đến nay đã có hàng trăm tổ chức, cá nhân tham gia thuê gom, tích tụ, tập trungđược 1.750ha ruộng đất. Điển hình như: Công ty TNHH Cường Tân trên 300ha, Công ty TNHH Đình Mộc 96ha… Tại nhiều địa phương đã xuất hiện những mô hình nông dân sản xuất lớn, làm ăn hiệu quả. Công ty TNHH Cường Tân đã liên kết với các HTX dịch vụ nông nghiệp và các hộ nông dân thuê gom, tích tụ được trên 300ha ruộng ở 9 xã, thị trấn; đầu tư nhà máy chế biến và bảo quản hạt giống có diện tích 19.600m2; 15 kho lạnh với dung tích bảo quản trên 750 tấn thóc giống; 15 dây chuyền sấy hạt giống và nhiều công cụ nông nghiệp khác..., bảo đảm cơ giới hóa cơ bản các khâu sản xuất, thu hoạch, chế biến và bảo quản giống lúa. Việc chủ động sản xuất giống lúa lai F1 của Công ty TNHH Cường Tân đã giúp cho tỉnh ta và nhiều địa phương khác chủ động được cơ cấu giống và thời vụ. Các cánh đồng liên kết sản xuất lúa giống của Công ty đã mang lại hiệu quả kinh tế cao gấp 2,5 đến 4,5 lần so với sản xuất lúa truyền thống; hộ nông dân liên kết sản xuất lúa giống thu lợi nhuận từ 36-48 triệu đồng/ha/năm và tạo thêm hàng nghìn ngày công cho nông dân trong vùng.
Không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất, tích tụ, tập trung ruộng đất còn góp phần chỉnh trang đồng ruộng theo hướng quy mô, hạ tầng giao thông, thủy lợi từng bước được đầu tư xây dựng hiện đại, tạo thuận lợi cho việc “cơ giới hóa” các khâu làm đất, chăm sóc, bảo vệ và thu hoạch. Toàn tỉnh hiện có trên 5.700 máy làm đất các loại bảo đảm cơ giới hóa khâu làm đất trong sản xuất lúa đạt 100% diện tích; có trên 200 máy cấy lúa bằng mạ khay, giúp cơ giới hóa khâu gieo cấy 10% diện tích; 1.068 máy gặt đập liên hoàn, bảo đảm cơ giới hóa khâu thu hoạch lúa đạt 96% diện tích. Việc cơ giới hóa các khâu sản xuất góp phần làm tăng năng suất lao động, chất lượng sản phẩm nông sản và thu nhập của lao động nông nghiệp. Bên cạnh đó, các tiến bộ kỹ thuật mới về giống và công nghệ được chuyển giao và ứng dụng nhanh trong sản xuất giống. Trong sản xuất đã tập trung chuyển đổi sang nhóm cây trồng có năng suất, chất lượng cao và khả năng thích ứng tốt với biến đổi khí hậu như giống lúa: Lộc Trời 183, Dự hương 8, Đài thơm 8, BC15 kháng đạo ôn, TBR279, CT16, TX111, Bắc thơm kháng bạc lá; giống khoai tây Đức, Hà Lan và các giống cà chua, dưa chuột, dưa hấu, các loại rau ăn lá... Từ đó thúc đẩy hình thành các liên kết sản xuất gạo sạch chất lượng cao của Công ty TNHH Toản Xuân, xã Yên Lương (Ý Yên) với các HTX và hộ nông dân với diện tích trên 500ha, sản lượng tiêu thụ gần 2.000 tấn lúa; lợi nhuận của hộ nông dân tham gia mô hình đạt 20 đồng/ha, tăng 8-10% so với sản xuất đại trà; chuỗi liên kết sản xuất giống lúa lai, lúa thuần, gạo Japonica (Nhật Bản) của Công ty TNHH Cường Tân, Công ty cổ phần Sản xuất thương mại và tổng hợp Xuân Trường, quy mô 500ha; chuỗi liên kết sản xuất, chế biến lợn sữa, lợn choai xuất khẩu của Công ty trách nhiệm hữu hạn Công Danh…
Thay cho lời kết
Tuy nhiên, hiện nay tình trạng bỏ ruộng hoang nhưng không cho thuê cũng như chính sách hạn điền bất cập, cơ chế tích tụ ruộng đất chưa phù hợp đang là những “rào cản” đối với việc phát triển và thực hiện nhiệm vụ tái cơ cấu nông nghiệp của tỉnh, đặc biệt trong bối cảnh nền nông nghiệp nước ta đang chuyển dịch sang nền nông nghiệp chuyên môn hóa... Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Nguyễn Sinh Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT cho biết: Những khó khăn này đã được nhận diện, ngành Nông nghiệp đang tích cực phối hợp với các ngành chức năng, các huyện, thành phố tìm giải pháp, đồng thời tham mưu cho UBND tỉnh có những cơ chế, chính sách giải quyết trong thời gian tới. Mặc dù còn những bất cập cần tiếp tục tháo gỡ song rõ ràng những kết quả đạt được trong tích tụ, tập trung ruộng đất thời gia qua đang khẳng định sự đúng đắn và phù hợp với thực tiễn phát triển sản xuất nông sản hàng hóa trong giai đoạn hiện nay. Qua đó, góp phần tăng năng suất lao động, hiệu quả sử dụng đất, nâng cao khả năng cạnh tranh của các sản phẩm nông sản trên thị trường và mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nông dân./.
Khôi Nguyên